In mei 2018 presenteerde de coalitie van VVD, GroenLinks, PvdA en CDA het akkoord Evenwicht & Energie. Een akkoord dat is gemaakt in een flinke spagaat. Het gaat namelijk vanuit economisch oogpunt voorspoedig met de stad en de regio. Het belang van Brainport Eindhoven wordt inmiddels breed erkend en ook het Rijk draagt financieel bij aan de kwetsbaarheden in de regio. De stad staat er goed voor en dat biedt veel kansen voor de inwoners en het bedrijfsleven. Tegelijkertijd stond de gemeente voor een grote financiële opgave en moest de coalitie stevige keuzes maken. De coalitie wil de begroting op orde brengen en de financiën terug in evenwicht, zodat we ook in de toekomst kwalitatief goede ondersteuning kunnen blijven bieden aan eenieder die dat nodig heeft. Daarvoor is een pakket aan maatregelen ingezet. Pas als daar ruimte voor is, wil de coalitie kijken hoe de nieuwe ambities en nieuw beleid financieel vorm kunnen krijgen zodat de energie van de stad en inwoners op een duurzame en zorgzame manier verder gebracht kan worden.

Met deze opdracht zijn wij vanaf onze installatie op 29 mei 2018 gestart. 2018 stond dus voor ons vooral in het teken van het terugdringen van tekorten, het aanvullen van ons weerstandsvermogen en de strakke uitvoering van de aangekondigde maatregelen in het sociaal domein. We hebben gedurende het jaar 2018 stevig financieel bijgestuurd. De uitgaven en inkomsten zijn daar waar mogelijk al meer in evenwicht gebracht en we sturen vanaf onze start beter op de uitgaven, onder andere door budgetoverschrijdingen niet te accepteren. We zijn zeer terughoudend geweest om uitgaven te doen en we hebben de personeelskosten in de hand gehouden. Daarnaast hebben we een compensatie ontvangen voor de overschrijding op 2^e lijns zorg van WMO en jeugd vanuit de landelijke ‘stroppenpot’ sociaal domein. Door aantrekkende bouw hebben we winstneming vanuit het grondbedrijf. We moeten geld vrij laten vallen op de grondexploitaties door veranderde landelijke regelgeving. Daarnaast heeft onze nieuwe accountant andere inzichten dan de vorige. Dit leidt tot een groot positief resultaat in 2018. We zijn hier tevreden mee. Het vraagt wel nadere duiding om goed te begrijpen wat dit betekent en hoe we hiermee om gaan. In de financiële hoofdlijn zoomen we dieper in op het resultaat 2018, en met de presentatie van de eerste turap 2019 en de Kadernota 2020 zetten we een en ander in meerjarenperspectief.
Met de jaarrekening kijken we terug op 2018. We rapporteren over de zaken die we in 2018 hebben gerealiseerd of in gang hebben gezet.

Zorgzaam en zorgvuldig

Het noodzakelijk beteugelen van de zorgkosten met als doel iedereen die de zorg nodig heeft die ook te kunnen bieden en het doorvoeren van de in ons coalitieakkoord aangekondigde maatregelen stonden centraal in 2018. Dit ingrijpen is noodzakelijk om binnen onze financiële mogelijkheden ook in de toekomst mensen te kunnen blijven ondersteunen. Insteek hierbij is dat we kwaliteit willen bieden en dat we willen voorkomen dat er iemand tussen wal en schip valt. Er is veel werk verzet en het is hoopgevend om te zien dat de stijging van kosten zich niet heeft doorgezet. Naast het invoeren van budgetplafonds is het gelukt om een convenant met de huisartsen en WIJeindhoven af te sluiten met als doel betere samenwerking en begeleiding in de 1e lijn en beperken doorverwijzing 2e lijn met name op jeugd.

WIJeindhoven is gestart met een sterkere inzet en begeleiding in de eerste lijn, zodat doorverwijzing naar de duurdere tweede lijn verminderd wordt. En op het gebied van de huishoudelijke hulp sturen we op resultaatafspraken in plaats van urenindicaties. Voor ons een belangrijke systeeminnovatie om kosten terug te dringen en flexibeler om te gaan met ondersteuningsvragen zonder dat dit ten koste gaat van de zorgontvangers. Dit gaat niet zonder slag of stoot gezien een stevig aantal bezwaren hiertegen. We betreuren dat het beeld ontstaat dat we mensen tekortdoen. Dat is niet de intentie van het ingezette beleid. We volgen hierbij de lijn van het ministerie en de VNG. We beseffen dat de veranderingen niet door iedereen als verbeteringen gezien worden, maar we zijn ervan overtuigd dat het nodig is om tot een duurzaam betaalbare invulling van de huishoudelijke hulp te komen.

Armoede en schulden maken het moeilijk voor mensen om mee te doen in de samenleving. We hebben daarom in ieder stadsdeel een Werkplaats Financiën XL gecreëerd waar mensen binnen kunnen lopen die kampen met financiële problemen. Daarmee willen we drempels verlagen voor inwoners om hun financiële problemen aan te pakken. Met een helpende hand in zo’n vroeg mogelijk stadium kan erger worden voorkomen.
We zijn erg blij met de toekenning van een aanzienlijk bedrag uit de landelijke stroppenpot sociaal domein. Daarmee hebben we erkenning gekregen voor het feit dat de problemen in het sociaal domein niet specifiek Eindhovens zijn, maar ook voortvloeien uit rijksbeleid. Samen met de maatregelen die in het coalitieakkoord zijn genoemd, stelt deze landelijke bijdrage ons in staat een flinke stap te zetten in het weer gezond maken van onze gemeentelijke financiën en ons weerstandsvermogen versneld weer op peil te krijgen.

Sterk en stedelijk

We kijken terug op 2018 als het eerste oogstjaar van een jarenlange lobby om de positie van Brainport Eindhoven te verankeren in het rijksbeleid. We plukken nu de vruchten van deze inspanningen. In juli is dat tot uitdrukking gekomen in de Brainport Nationale Actieagenda die samen met rijk en provincie is opgesteld. En natuurlijk via de Regio Deal. De rijksbijdrage van €130 miljoen aan ons vestigingsklimaat is hierin een betekenisvolle eerste stap, ondanks de uitdaging om €240 miljoen regionale cofinanciering hierbij te vinden. De komende jaren kunnen we hiermee een impuls geven aan ons voorzieningenniveau. In 2018 is gewerkt aan de succesvolle uitgifte van de 1^e tranche van de Regio Deal met bijvoorbeeld de upgrade van de Urban Culture & Sports hal ‘Area 51’ en de internationalisering van alle kinderopvangorganisaties, PO-, VO- en MBO-scholen in Brainport Eindhoven. Vanuit het belang van deze stappen voor onze stad en regio, hebben we in 2018 ook geïnvesteerd in het gesprek in en met de regio over de mogelijkheden van de Regio Deal.

Ook het BIC (Brainport Industries Campus) trekt veel positieve aandacht. Met het realiseren van de fabriek van de toekomst hebben we een nieuwe standaard gezet hoe industriële productie en -samenwerking vorm te geven. Voor de komende jaren ligt er een opgave om door te pakken op dit succesvolle begin.
We zijn als stad een nieuwe fase ingegaan in de relatie met het rijk door het meerjarig arrangement van Brainport Nationale Actieagenda en de Regio Deal. We zien deze Rijks aandacht bijvoorbeeld ook terug in de ontwikkeling van de Internationale Knoop XL als onderdeel van Brainport City. In 2018 hebben we onomkeerbare stappen gezet om de lang gewenste directe intercity naar Düsseldorf te realiseren. Met de toezegging van de rijksbijdrage aan het ondergronds fietsparkeren bij het station, ontstaat de ruimte om de gebiedsontwikkeling aan de zuidzijde van het spoor voortvarend op te pakken. We zien dat er vanuit het rijk veel waardering is voor de manier waarop wij de stedelijke verdichting in het stationsgebied combineren met de mobiliteits- en verduurzamingsopgave.

Op mobiliteitsgebied hebben we het nodige gerealiseerd. Belangrijke mijlpaal was het samenwerkingsakkoord dat we met rijk, provincie en ASML gesloten hebben om de bereikbaarheid van de Run duurzaam te borgen in het licht van de groei van ASML. De rijksbijdrage van €50 miljoen helpt om naast ‘traditionele’ infrastructurele verkeersingrepen ook te experimenteren met nieuwe concepten waarmee mensen ook andere vervoerswijzen kiezen dan de auto. Investeren in fiets- en OV-infrastructuur maakt daarom integraal onderdeel uit van dit akkoord. Daarnaast hebben we in 2018 een mooi Europees -succes geboekt met het binnenhalen van een co-locatie van het EIT Urban Mobility. Een prestigieus internationaal instituut dat ons niet alleen toegang geeft tot kennis en innovaties op het gebied van stedelijke mobiliteit, maar ook mogelijkheden biedt om de komende jaren de nodige Europese miljoenen te investeren in onze duurzame bereikbaarheid. Daarnaast hebben we in 2018 het onderzoek naar de bundelroutes afgerond en zijn we de studie gestart rondom de A2/N2. Hiermee creëren we bouwstenen die onze bereikbaarheid in de toekomst moeten borgen. De start van de aanbesteding van de nieuwe P&R op Genneper Parken is een mooi voorbeeld van een nieuwe ‘smart hub’ waar we meerdere functies gaan combineren. En we werken intensief samen met de G4 op het gebied van ‘smart mobility’. Afgelopen oktober hebben we hiervoor tijdens de Innovatie Expo in Rotterdam met de minister en de G5-wethouders een verklaring (‘krachtenbundeling’) ondertekend om samen op te trekken op het gebied van slimme mobiliteit. Onderdeel daarvan is het uitnodigen van marktpartijen, maatschappelijke organisaties, kennisinstellingen en eindgebruikers om mee te bouwen aan de mobiliteit van de toekomst.

In 2018 is Pieter van Geel als verkenner aan de slag gegaan met de proefcasus Eindhoven Airport. Een uitdagend en ambitieus traject om een diversiteit van belangen met elkaar in balans te brengen en een toekomstbestendig perspectief voor Eindhoven Airport te schetsen dat recht doet aan zowel het economisch belang, de duurzaamheidsambities en het draagvlak van de omwonenden. Geen gemakkelijke opgave.
Het was een succesvol jaar voor de stedelijke ontwikkelingen. We zijn voluit aan de slag gegaan met het bouwoffensief dat is gericht op het verkorten van procedures en termijnen om tot snelle realisatie van nieuwe woningen te komen. ‘Bouwen, bouwen, bouwen’ was én is het devies. We zijn gestart met belangrijke en beeldbepalende bouwprojecten, zoals de Bunker, Mariënhage en het op de markt zetten van het VDMA-terrein. We hebben daarbij nadrukkelijk aandacht voor de betaalbaarheid van woningen in deze gebiedsontwikkelingen. Maatschappelijke waarde gaat boven vastgoedrendement. We willen ruimtelijke segregatie in Eindhoven tegengaan en waar mogelijk voorkomen.

Duurzaamheid en klimaatadaptatie nemen we als uitgangspunt in nieuwe ontwikkelingen.  We hebben een nieuw gemeentelijk rioleringsplan gepresenteerd dat daar optimaal op inspeelt, onder andere door te investeren in nieuwe waterstructuren en subsidies voor ontharden, groene daken en afkoppelen. We hebben een extra impuls gegeven aan de vervanging van  de openbare verlichting door LED om energie te besparen.
Verder is vermeldingswaardig dat we in 2018 de voorbereiding in gang gezet hebben om tot nieuwe afspraken met het Voortgezet Onderwijs te komen over het IHP. Investeren in leren en het maximaal inzetten op talentontwikkeling zijn daarbij voor ons belangrijke drijfveren. Dit heeft begin 2019 tot goede afspraken met alle schoolbesturen geleid.  Op het gebied van voor- en vroegschoolse educatie (VVE) hebben we de negatieve gevolgen van het nieuwe verdeelmodel van de rijksmiddelen voor onderwijsachterstandenbeleid in ieder geval tot het einde van de coalitieperiode opgevangen. Daarmee hebben we tevens de wettelijke uitbreiding naar 16 uur voor geïndiceerde peuters gerealiseerd en is 8 uur beschikbaar voor de niet-geïndiceerde peuters. Wij vinden dit belangrijk voor sociale integratie en het tegengaan van segregatie in de stad.

Binnen het thema digitale stedelijke ontwikkeling hebben we samen met het ministerie van BZK de proeftuin Verantwoord datagebruik gefaciliteerd als onderdeel van onze zoektocht naar de goede balans tussen innovatie, de belangen van onze inwoners en de ethische vragen die voortvloeien uit de introductie van nieuwe technologieën in de openbare ruimte. Als initiatiefnemer van de spelregels rondom data in de openbare ruimte zijn we daarin koploper. Samen met Amsterdam hebben we de spelregels voor de digitale stad opgesteld. In de snel ontwikkelende digitale wereld moet dit debat permanent gevoerd worden. Goede digitale infrastructuur is inmiddels ook een noodzakelijke vestigingsfactor geworden. Met de start van het project BrabantRing trekken we samen op met de B5-steden en de provincie om een open en laagdrempelig toegankelijke digitale hoofdsnelweg naar alle Brabantse gemeenten te realiseren. Onze deelneming Breedband Regio Eindhoven en de Eindhoven Fiber eXchange vervullen hier een cruciale rol in. In 2018 is gestart met de verhuizing naar de nieuwe locatie aan de Dorgelolaan. Daarmee ontstaat ruimte voor verdere groei van hun activiteiten
.

Frisse lucht en nieuwe energie

We willen woningen en gebouwen slimmer en sneller verduurzamen. Daarom hebben we samen met de woningbouwcorporaties en de huurdersvertegenwoordiging PEK (Platform Eindhovense Klantenraden) de handen ineengeslagen en het Duurzaamheidspact gesloten. Door samen te werken in een pact benutten we optimaal de gezamenlijke hulpbronnen, delen we kennis en kunde en werken we samen aan nieuwe duurzame experimenten en oplossingen. We stroomlijnen samen ook de investeringsprogramma’s langs deze ambities.
Wij hebben in 2018 gewerkt aan de voorbereiding van het plan om met de eerste 125 panden van ons vastgoed te verduurzamen. Het verduurzamen doen we gefaseerd omdat er in 2019 en 2020 geen extra investeringsmiddelen beschikbaar zijn. We hebben toch een oplossing gevonden om te starten. Dit doen we door de reeds beschikbaar gestelde budgetten van Slim Verduurzamen Vastgoed deels te gebruiken voor dekking van kapitaallasten en onderhoud. Op deze manier hebben we een flink bedrag beschikbaar om een start te maken. De verbouwing van het stadhuis maakt onderdeel uit van deze verduurzamingsslag van vastgoed. Met de verbouwing van het stadshuis zetten we tevens in op verdere professionalisering van onze door het publiek hoog gewaarde dienstverlening en besparing op onze huisvestingskosten. Met het verduurzamen van onze eigen panden nemen we de verantwoordelijkheid binnen het Duurzaamheidspact.
We hebben de ambitie om 100 buurten in 30 jaar aardgasvrij te maken. Het binnenhalen van de subsidie van 4,6 miljoen euro van het Rijk is in die context een mooi succes. Dit geld gebruiken we voor het aanleggen van een warmtenet in ’t Ven en voor de ondersteuning van particuliere woningeigenaren om bewoners van de wijk kostenneutraal van het aardgas af te halen. We werken nu aan de propositie voor de bewoners. Deze pilot moet laten zien of het gaat aanslaan. Op basis van deze kennis breiden we uit met meer wijken.

Stad met een groot hart

In 2018 hebben we overeenstemming bereikt met de corporaties en de huurdersvertegenwoordiging  over de prestatieafspraken 2019. Hierin hebben we onder andere afspraken gemaakt over de bouw van sociale huurwoningen en gematigde huurverhogingen om een inclusieve en betaalbare stad te blijven.
In 2018 hebben we eveneens een nieuwe stap gezet in ons leegstandsbeheer van maatschappelijk vastgoed. Dit is gericht op het realiseren van optimaal financieel en maatschappelijk rendement van de leegstaande gebouwen van de gemeente, in lijn met de verwachte termijn van leegstand en het toekomstig doel van het gebouw. Na een zorgvuldige aanbesteding hebben we gekozen voor leegstandsbeheerder VPS.
We hebben in 2018 het Paraplubestemmingsplan Kamerverhuur en woningsplitsing vastgesteld om de ingewikkelde regelgeving te vereenvoudigen. En we zijn nu in een intensief proces met alle betrokkenen om op basis hiervan nieuwe beleidsregels te maken om woonoverlast tegen te gaan. We zien aan de ene kant de maatschappelijke behoefte om door kamerverhuur en woningsplitsing tegemoet te komen aan de behoefte aan voldoende en gevarieerde woonruimte in de stad. Anderzijds zien we de druk die dit met zich meebrengt op de woonomgeving en soms de aantasting van de leefbaarheid. De regulering van initiatieven met nieuwe beleidsregels moet er toe leiden dat kamerverhuur en woningsplitsing evenrediger zijn verdeeld over de stad en dat misstanden worden voorkomen.

In het centrum hebben we eerste stappen gezet met de vergroening van de binnenstad. Bij de herinrichting  van de Vestdijk hebben we, naast fundamentele maatregelen bij de fysieke herinrichting ten behoeve van onder andere betere waterborging en gezondere lucht, ook een groene uitstraling gebracht tijdens de bouwfase. Voor grotere ingrepen zijn we aan de slag met een  integraal plan binnenstad.

Cultuur heeft veel functies en levert ook veel op; op cultureel, sociaal én economisch gebied. Gezien dit grote belang van cultuur voor onze stad en regio, hebben we met het Brabantstad-netwerk en met input van de culturele sector geïnvesteerd in het regioprofiel. Hiermee doen wij een oproep aan de minister om samen met ons te werken aan het cultuursysteem. Het regioprofiel maakt onderdeel uit van de gezamenlijke adviesaanvraag van het rijk en de regio's aan de Raad van Cultuur, die de minister adviseert over het cultuurbestel vanaf 2021.

Naast onze topevenementen als DDW en Glow zijn we ook succesvol met onze kleinere, brand en  reguliere evenementen. Met een extra investering uit de Regio Deal is er een internationaliseringslag gemaakt met het World Design Event. We hebben een extra impuls gegeven aan onze succesvolle citymarketingstrategie, die in 2018 wederom is bekroond. Mede hiermee hebben we de kick-off van ‘Open Eindhoven’ gerealiseerd. Gezien de groei van de stad, gaat de binnenstad de komende jaren fysiek flink op de schop. Om draagvlak te houden voor de ontwikkeling die we als stad doormaken en voor het zicht op de vruchten die iedereen daar over een tijdje van kan plukken, is dit een noodzakelijk investering. De stad wordt uiteindelijk groener en aantrekkelijker. En in het kader van een bruisende binnenstad hebben we ook stappen gezet tot verruiming van de openingstijden in de horeca door de bestaande pilot met ontheffing Verlaatjes permanent te maken en tegelijkertijd de pilot in een groter binnenstadgebied uit te breiden.

Het stoppen van de aanbesteding van de verbouwing van de Tongelreep door de te hoge bouwkosten bij de inschrijving, was natuurlijk minder goed nieuws. We constateerden dat er een onoverbrugbaar verschil is tussen het benodigde budget voor realisatie op dit moment en de vastgestelde kaders van de gemeenteraad. We werken inmiddels langs twee parallelle lijnen; we werken de basisvariant verder uit en de portefeuillehouder zoekt naar mogelijkheden voor aanvullende financiering. In 2018 hebben we in constructief overleg met de verenigingen het al lang lopende dossier tennis afgerond. Alle onderhoud wordt nu zelf uitgevoerd door de verenigingen. Op sportgebied hadden we weer twee succesvolle evenementen in de stad; de Marathon Eindhoven en de World Swim Cup.

In 2018 is het beleidskader Veiligheid 2018-2021 vastgesteld en is uitvoering gegeven aan het jaarplan 2018.  In dit transitiejaar is de basis gelegd voor de ontwikkeling van onze zes beleidsprioriteiten. We hebben nieuwe convenanten gesloten met partners om onze gezamenlijke aanpak daarin verder vorm te geven. Ook is geïnvesteerd in de samenwerking met politie, OM en de Belastingdienst. Een aantal grootschalige zaken vroegen extra aandacht, waaronder forse incidenten in het criminele circuit, demonstraties bij de Sinterklaasintocht en van de politievakbonden. In 2018 werd in totaal 58 keer een beroep gedaan op het piket van Veiligheid. Er is veel gedaan in 2018 maar we moesten ook scherpe keuzes maken, vaak door het ontbreken van capaciteit of specifieke kennis. Daarover hebben we de raad op verschillende momenten geïnformeerd.

In 2018 was in het bijzonder aandacht voor de ontwikkeling naar informatiegestuurd en  gebiedsgericht werken. We zijn in 2018 gestart met drie pilots in Gestel, Oud Woensel en in het centrum. De inzet vanuit Veiligheid is afgestemd op de prioriteiten vanuit de betreffende wijk. De acties die daaruit volgden zijn uitgevoerd in actieve samenwerking met de bestaande wijkteams uit het ruimtelijk domein en het sociaal domein. We zijn trots op wat we tot nu toe, met stevige inzet van de schaarse capaciteit, hebben bereikt. Met de concrete activiteiten in de drie pilotgebieden is zichtbaar geworden wat de meerwaarde is van domein overstijgend gebiedsgericht werken. De  veiligheid en leefbaarheid verbeterden aantoonbaar in de pilotwijken. Met deze ervaringen op zak gaan we door met de ingezette koers rond het gebiedsgericht en informatiegestuurd werken.

Tot slot

Er is een start gemaakt met de afspraken uit het akkoord Evenwicht & Energie. We laten hierboven de belangrijkste highlights van 2018 zien. Naast onze financiële hoofdopdracht, hebben we in elke portefeuille zaken in gang gezet vanuit het credo: zuinig op elkaar, op de stad en op de toekomst. We sluiten 2018 af als met een positief resultaat. Het jaar 2019 zal moeten laten zien of de in gang gezette beheersmaatregelen in het sociaal domein ook structureel effect hebben, zodat we een evenwichtig beeld kunnen presenteren in onze structurele uitgavenposten en zodat we vanaf 2020 geleidelijk aan kunnen investeren in onze ambities uit het coalitieakkoord. We hebben voorzichtig vertrouwen en zien ook nog risico’s die op ons af kunnen komen, zoals de zorgplicht in de WMO en het open einde karakter van de Participatiewet. Ook zien we dat het noodzakelijk wordt om te investeren in de gemeentelijke organisatie en -bedrijfsvoering: digitale systemen, processen en organisatieontwikkeling hebben de afgelopen jaren niet de aandacht gekregen die nodig was. Niet alleen om de basis op orde te brengen, maar ook en vooral om onze taken toekomstbestendig te kunnen uitvoeren.
Kortom, we zien lichtpuntjes, maar houden de vinger stevig aan de pols en hebben permanent oog voor de consequenties voor onze inwoners. We nemen daarmee onze verantwoordelijkheid naar de afspraken in het coalitieakkoord om eerst evenwicht te brengen in onze financiën.